با افزایش دمای هوا در ایران به ویژه در مناطق صنعتی ، گرمای شدید به چالشی جدی برای کارخانجات تبدیل شده است. بر اساس گزارشهای سازمان هواشناسی، دمای برخی مناطق صنعتی ایران در تابستان به بیش از ۵۰ درجه سانتیگراد میرسد که سلامت نیروی کار و بهره وری تولید را به خطر میاندازد.
در این گفتارسعی میشود طبق راهکارهای جهانی و مطابق با شرایط خاص ایران، راه حلهای عملیاتی برای صنایع کشور ارائه شود.
وضعیت فعلی کارخانجات ایران چالشهای خاص ایران:
عدم وجود سیستمهای خنک کننده مناسب در بسیاری از کارگاه ها و کارخانجات قدیمی .
رطوبت بالا در مناطق ساحلی (مثل عسلویه) که خطر گرمازدگی را تشدید میکند.
اجرای ناقص قوانین ایمنی در برخی واحدهای صنعتی کوچک و متوسط.
آمار هشداردهنده: طبق گزارش وزارت کار، در تابستان ۱۴۰۲، بیش از ۲۰۰ مورد گرمازدگی شدید در کارخانجات فولاد و پتروشیمی گزارش شده است.
راهکارهای عملی متناسب با ایران
۱. مدیریت محیط کار (با توجه به محدودیتهای زیرساختی) استفاده از خنک کنندههای مقرون به صرفه:
نصب کولرهای آبی (در مناطق خشک) و پنکه های صنعتی (در مناطق مرطوب).
رنگ آمیزی سقف ها با رنگهای سفید و انعکاسی برای کاهش جذب گرما (مطابق تجربه موفق شرکت فولاد مبارکه).
سایه بانهای موقت: استفاده از پارچه های سایبان ارزانقیمت در فضاهای باز مانند انبارها.
تغییر ساعت کاری:
جلوکشیدن ساعت شیفت های تولید به ۴ صبح تا ۱۲ ظهر در تابستان (الگوی اجراشده در پتروشیمی بندر امام).
۲. آموزش کارگران و مدیران (با محتوای بومی) آموزشهای ملموس:
هشدار درباره خطرات نوشیدن چای داغ در شیفت های گرم (عامل کم آبی بدن).
تأکید بر استفاده از لباسهای نخی و گشاد به جای پوششهای پلی استر.
استفاده از پیامهای ساده: نصب پوسترهای هشداردهنده با جملات کوتاه
(مثال: «گرمازدگی خاموش میآید! هر ۱ ساعت آب بنوش»).
۳. حمایتهای بهداشتی تأمین آب خنک:
استفاده از دستگاههای یخساز صنعتی در کارخانجات فولاد و ریخته گری.
توزیع قرص های هاوی الکترولیت و یا دوغ محلی (نوشیدنی سنتی مؤثر در تعادل الکترولیتها).
ایجاد اتاقهای خنک: اختصاص فضایی با کولر گازی برای استراحت هر ۲ ساعت (حتی بهمدت ۱۵ دقیقه).
۴. استفاده از فناوریهای در دسترس سنسورهای دمای ارزانقیمت: نصب دستگاههای دیجیتال اندازه گیری دما در نقاط بحرانی (مانند خطوط تولید ذوبآهن).
سامانه هشدار گرمایی: ارسال پیامک به سرپرستان هنگام رسیدن دمای محیط به بالای ۴۵ درجه (پیاده سازی شده در برخی معادن کرمان).
تجربیات موفق داخلی شرکت سیمان ممتازان کرمان: با اجرای برنامه «استراحت در سایه»، آمار گرمازدگی را ۴۰٪ کاهش داد.
پتروشیمی جم: با توزیع کلاههای خنک کننده (حاوی ژل خنک)، رضایت کارگران را افزایش داد.
پیشنهادات گروه مشاوره صنعتی آریانا برای صنایع ایران
۱. ارزیابی رایگان خطرات گرمایی: بازدید از کارخانه و شناسایی نقاط بحرانی.
۲. تهیه دستورالعملهای عملیاتی: متناسب با بودجه واحدهای کوچک (مثال: جایگزینی کولر آبی بهجای سیستمهای تهویه مطبوع گرانقیمت).
۳. پیوند با دانشگاهها: استفاده از تحقیقات دانشجویی برای طراحی سایه بانهای کم هزینه (مانند پروژه موفق دانشگاه صنعتی شریف با یک کارخانه آجرپزی).
جمع بندی در شرایطی که تغییرات اقلیمی، تابستان های ایران را هر سال داغ تر میکند، سرمایه گذاری در محافظت از نیروی کار نه تنها از تلفات انسانی جلوگیری میکند، بلکه از توقفهای پرهزینه تولید نیز میکاهد.
گروه مشاوره صنعتی آریانا , آماده همکاری با کارخانجات برای تدوین برنامه های عملیاتی با هزینه های منطقی است.
☎ تماس با کارشناسان گروه مشاوره صنعتی آریانا : 02136428773 _ 09122432408
مقاله : محافظت از نیروی کار در برابر گرمای شدید در کارخانجات ایران برگرفته از مقاله تالیا وارلی در مجله هاروارد بیزنس ریویو تهیه شده در گروه مشاوره صنعتی آریانا